|
Nakładem drukarni Pużańskiego Powiatowego Związku Międzykomunalnego przy pomocy Finansowej Wydziału Powiatowego w Prużanie.
SPIS TREŚCI:
PRZEDMOWA AUTORA
{V}
Opracowanie historyczne powiatu Prużanskiego natrafiało na poważne trudności. Składały się na nie nietylko szczupłość materjału historycznego, przynajmniej dostępnego nam, ale przedewszystkiem fakt rozpatrywania historii powiatu, który, jako nowożytna jednostka administracyjna i to jak na stosunki poleskie niewielka, bo o powierzchni zaledwie niespełna 3.000 km2, niema przeszłości odrębnej od otaczających go obszarów. Dzieli on też z nimi wiele wspólnych cech geograficznych, gospodarczo-społecznych i innych. Mimo to powiat nasz nie jest pozbawiony pewnych odrębnych właściwości regjonalnych. Dziś jeszcze zaznaczają się wyraźne granice fizjograficzne i osadnicze powiatu, który jest jakby wielką polaną wśród puszcz i bagien, a w przeszłości, gdy teren ten otoczony był zwartym pierścieniem puszcz, występowały te granice nierównie silniej. Również badania językoznawcze stwierdzają pewne charakterystyczne odrębności. Jest wiec teren badany do pewnego stopnia jednostką regjonainą.
Nie mniej jednak, dla nakreślenia jego dziejów, trzeba było rozpatrywać jego przeszłość łącznie z sąsiadującemi z nim krainami, z któremi dzielił wspólne losy. Tak samo dla odtworzenia ogólnego obrazu niezbędne było narysowanie szerszego tła historycznego, które charakteryzuje daną epoke, a tern samem wiąże zdarzenia lokalne ze zdarzeniami całego państwa. Ta konieczność usprawiedliwia spotykane często w pracy wykroczenia poza obszar naszego terytorjum i przytaczanie wiadomości historycznych o znaczeniu częstokroć bardziej ogólnem.
Materiał do tej pracy zaczerpnięty został nie tylko z lite {VI}
ratury historycznej, ale przedewszystkiem ze źródeł wydanych i rękopiśmiennych, zawartych w bogatych archiwach Wilna oraz w niektórych zbiorach prywatnych. Wśród rękopisów, znajdujących się w posiadaniu osób prywatnych, cenną a niewyzyskaną dotychczas zdobycz naukową stanowi inwentarz starostwa Szereszewskiego, sporządzony w r. 1793 przez lustratora Hornowskiego. Pozatem wiele wartościowego materjalu zawierają wyciągi z akt uwłaszczeniowych oraz inwentarze majątków Brzeskiego powiatu. Wobec zupełnego braku materjałów dotyczących przebiegu w naszym powiecie powstania 1863 r., należy również podnieść znaczenie rękopisu weterana Feliksa Skoczyńskiego, zawierającego w streszczeniu wspomnienia z powstania 1863 r. Wśród źródeł drukiem wydanych podstawowe materjały zawierają: Rewizja Kobryńskiej ekonomji z r. 1563-go, Popisy wojska W. Ks. Litewskiego, oraz akty Brzeskiego i Grodzieńskiego Sądów Grodzkich.
Całość pracy podzielona została na pięć części.
Rozdział pierwszy, opisujący główne zdarzenia polityczne i rozwój terytorjainy powiatu, tworzy jakby osnowę dalszych rozdziałów, poświęconych z kolei wyświetleniu stosunków, w jakich rozwijało się na naszym terenie życie społeczne i gospodarcze. W rozdziale tym występuje na jaw geograficzna rola terenu powiatu Prużanskiego, który położony w znacznej części na europejskim dziale wodnym, tworzył pomost pomiędzy Litwą a Rusią, Podlasiem a Polesiem bagnistem. Pomost ten był terenem krzyżowania się licznych wpływów, przewalały się przezeń różne wojska i toczyły się walki we wszystkich epokach historycznych.
Rozdział drugi rozpatruje ewolucje, jakie zachodziły u nas w dobrach królewskich, dzierżawach ziemskich i fortunach magnackich.
Rozdział trzeci, poświęcony dziejom szlachty, zawiera najwięcej materjału z XIX wieku i uwypukla politykę rządu rosyjskiego w stosunku do właścicieli ziemskich — polaków.
Rozdział czwarty, traktujący o włościaństwie powiatu, {VII}
uwzględnia warunki bytowania naszych włościan w różnych okresach.
W rozdziale piątym, poświęconym miastom, uwypuklone zostało znaczenie dróg w rozwoju miast powiatu.
Dzięki oparciu o ścisłe materjały źródłowe, praca ta nie jest zwykłą kompilacją Usiłuje ona dać, choćby szkicowo, pewien całokształt minionych dziejów naszego powiatu, przy wykorzystaniu tych materjałów i literatury, jakie były dostępne. Niewątpliwie w różnych archiwach i zbiorach jak również publikacjach historycznych znaleźć można jeszcze dużo materjalu, któryby nasze skromne badania uzupełnił i może lepiej oświetlił różne dziedziny życia naszych obszarów, dodając niejeden ciekawy i istotny fakt historyczny To też praca ta nie jest ściśle naukową monografją, ale też nie jest to tylko kronika, podająca luźne fakty niezwiązane i niezsyntetyzowane. W formie bezpretensjonalnego szkicu historycznego, stara się ona uzupełnić częściowo wielką lukę w dziedzinie naszych historycznych badań regjonalnych i dostarczyć materjału do dalszych prac.
W tern miejscu poczuwam się do miłego obowiązku złożenia serdecznego podziękowania Wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób dopomogli mi przy zrealizowaniu tej pracy.
Przedewszystkiem pragnę wyrazić swoją wdzięczność P. P. Starostom Prużańskim Romanowi Walewskiemu, Mieczysławowi Lissowskiemu i Stanisławowi Chmielowskiemu za życzliwe ustosunkowanie się do niniejszej pracy i udzielenie mi swego poparcia, co umożliwiło doprowadzenie jej do końca; Wydziałowi Powiatowemu w Prużanie dziękuję za udzieloną pomoc finansową, która umożliwiła wydanie pracy w druku.
Zkolei pragnę wyrazić szczerą wdzięczność tym Wszystkim, którzy ułatwili pracę przez udzielenie mi bądź to cennych i życzliwych wskazówek i porad, bądź też udostępnienie materjałów i źródeł, na których praca niniejsza została oparta: P. P. Dyrektorowi Muzeum X. X. Czartoryskich w Krakowie Doktorowi Marjanowi Kukielowi, Adjunktowi Uniwersytetu Stefana {VIII}
Batorego w Wilnie Doktorowi Sewerynowi Wysłouchowi, Księdzu Kanonikowi Bronisławowi Kiełbassie, Doktorowi Zofji Holub-Pacewiczowej, weteranowi powstania 1863 roku Feliksowi Skoczyńskiemu, Dyrektorowi gimnazjum państw, w Prużanie Stanisławowi Mercikowi, Burmistrzowi m. Szereszewa Janowi Szłykiewiczowi i Józefowi Pisance.
Смотри продолжение...
|
