Ustanowa o dziesiętnikach, wydana przez Ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego Generała Ziem Podolskich, Starostę Szereszewskiego*).

*) Z drukowanej odbitki, załączonej do Inwentarza Starostwa Szereszewskiego z 1793 r. (brak całości).

USTANOWA DZIESIĘTNIKÓW. W dobrach moich Litewskich, to jest w kluczach Włodawskim, Terespolskim, Rzeczyckim i Starostwie Szereszewskim w Województwie Brzeskim Lit. sytuowanych; oraz Ordynacya, jak ciż Dziesiętnicy przeciwko Zwierzchności, i przeciw powierzonym dozorowi swemu współ-mieszkańcom, tudzież jako przeciw Dziesiętnikom poddani moi zachować się powinni;

Roku 1776 dnia 12 Augusta spisana

I-mo Jako jest najpierwszym obowiązkiem Chrześciańskiego człowieka znać Boga i Jego chwalić: tak zaleca się wgeneralności wszystkim poddanym moim, aby do kościołów i cerkwiów w dni święte uczęszczali, i obrządki religji według przykazań kościelnych zachowywali; na co Dziesiętnicy w dzielnicach swoich mieć powinni oko, a jeśliby który gospodarz sam, ani domownicy jego w cerkwiach nie bywali, Dziesiętnik najpierwej ma go upomnieć, co gdyby żadnej nie uczyniło poprawy, Dworowi oznajmić jest obligowany; a Dwór przyzwoitych użyje środków, aby ta powinność przez każdego w powszechności dopełniona była.

II-do Postrzegać będzie Dziesiętnik, aby z dzielnicy jego zupełne dla ustanowionej przezemni Zwierzchności zachowane było posłuszeństwo, z pod którego i sami {128} Dziesiętnicy nie będą wyłączeni; a jako odemnie są przykazy aby nad ustawy inwentarzowe żaden człowiek nie był pociągniony do najmniejszej powinności, tak nawzajem w odbywaniach pańszczyzn, według tychże inwentarzów, aby żadna nie działa się opieszałość na którą to pańszczynę i gwałty w lecie regularnie o godzinie siódmej, w zimie zaś równo z wschodzącym słońcem aby wszyscy wychodzili, koniecznie naznaczamy, i Dziesiętnicy będą pociągnieni do odpowiedzi, jeżeli żywej w tym nie dołożą pilności.

III-tio Dozierać powinni Dziesiętnicy, aby w ich dzielnicach nie praktykowały się żadne kradzieże, a jeśli by trafiło się jak dotąd że snopki w polach z kop ginąć będą, wszyscy całej wsi Dziesiętnicy razem zszedłszy się generalną uczynią rewizyję, i póty inkwirować mają, póki nie wyszukają winowajcy, którego bez odwłoki do Dworu stawić powinni dla odebrania przyzwoitej kary Toż samo ma się rozumieć o kradzieżach stodół, śpichlerzów, komór i wszelkiego rodzaju.

IV-to Osobliwszym sposobem przykazuje się Dziesiętnikom, aby wydarcia pszczół byty strzeżone; który niegodziwy chcąc poskromić nałóg, postanawiam: iż o ten excess przeświadczeni publiczną w pośród wsi odnieść powinni karę: i gdyby nawet za dojściem winowajcy bez wiedzy Zwierzchności pokrzywdzonych zagodzili, szkody nadgrodzili, gdy się to przestępstwo wyjawi, nie ma im być przebaczono; owszem razem i ten który się dat ugodzić, Dworowi nie doniósłszy, a przez to niejako pokrył złoczyńcę, sam karze podpadać będzie.

V-to Strzedz także Dziesiętnicy będą, aby w ich dzielnicach nie było pianstwa, każdy Dziesiętnik, gdyby gospodarza swemu dozorowi oddanego, w dni powszedne robocze wiedział być w karczmie, jeśli perswazye y dobre słowo nie pomogą, kijem wypędzić do domu mocen będzie, a uderzony choćby się skarżył we dworze, nie ma to być Dziesiętnikowi za excess poczytano.

VI-ta A że piaństwo rodzi częstokroć niezgody, bitwy, hałasy, już to z sąsiadami, już w własnym domu z żoną, sługami i dziećmi; przez co ciężarne kobiety ronią płód: zaczym Dziesiętnik jeśliby co podobnego widział, gromić i odwracać jest obowiązany; a na ostatek jeśli {129} by jego pomoc nie wystarczała, dworowi o takowych hałaśnikach donosić, aby przyzwoitą karą byli pohamowani.

Vll-mo Ma także pilnować Dziesiętnik, żeby z jego Dzielnicy gospodarze niegdzie indziej jeździli na targi, tylko do miast własnych, jako się dotąd w kluczu Włodawskim praktykuje, że wioski niektóre za mil kilka, to jest do Wiśnie, do Parczewa potajemnie wywożąc drwa y drzewo, sprzężaj wycieńczają i niszczą.

VIIIl-ro Będzie nie mniej obowiązkiem Dzieśiętników postrzegać, aby z targów najpóźniej w lecie około godziny piątej, w zimie zaś przynajmniej równo z zachodem słońca gospodarze powracali, i nie tak jak teraz, że wyprowadziwszy cośkolwiek do zbycia, i sprzedawszy, po całym dniu i nocy, póki nie przepiją pieniędzy, po karczmach siedzą, a sprzężaj morzą i suszą.

XI-ro Postrzegać mają dziesiętnicy, ażeby poddani zboża swego i ruchomości żydom w karczmach nie przedawali, za napoje nie wynosili, lecz jeśli z nich który ma co zbywającego od domowych potrzeb, na targi publiczne wywozić będą obowiązani.

X-mo Rozkazałem warować i przepisać kontraktami jak daleko borg rozciągać się powinien; ostrzegam i przez niniejsze postanowienie; iż Arendarze kredytować nie powinni prócz słusznym gospodarzom do złotych pięciu: uboższym najwyżej na dwa złote; mimo który zakaz, gdyby się większe pokazały długi, tym samym kredytujący na całei pretensyi upadać powinni i chłopi płacić nie będą obligowani. Ze zaś hultajstwem bawiący się ludzie nie zważając na wszystkie zakazy, zimę na piaństwie trawić, a potym zadłużywszy się nad proporcję majątku z najpierwszego zbioru potajemnie żydom wypłacać się i nocami wywozić zwykli, surowie Dziesiętnikom przykazuje się aby takowej niegodziwości, pilnie strzegli i bronili, a jeśli się to na dalej praktykować będzie, i wywożący i odbierający tym sposobem zapłatę Arędarz i Dziesiętnik za niedopilnowanie, razem podpadną karze Żeby zaś tym łatwiejsze podobnych z żydami konszachtów mogło być ustrzeżenie, starać się mają Dziesiętnicy, aby w dzielnicach do siebie należących, każdego gospodarza, osobliwie {130} tych, co swoje przemarnotrawić, a z pańskiego spichleża żyć lubią, użytek karbowali i dworowi wielość onego we wszystkich zboża gatunkach do zapisania podali.

XI-mo W kluczu Włodawskim jest zdawna oblokowany, i pensję swoją mający Felczer, w Terespolu podobnież dla ratunku ludzi płacę miesięczną lassę J. P. Doktora Mullera Felczerowi, jeśliby tedy w chałupie której obłożna pokazała się choroba, do nich, a w kluczu Rzeczyckim i w Szereszewie do dworów (które obmyślać zaradzenie o zdrowiu są obowiązane) znać ma być dawano; czego Dziesiętnik pilnie postrzegać, i jeśliby zarażona chałupa nie miała wysiać kogo, sam donosić jest obowiązany. Włodawski Felczer bierze medykamenta na regestr kassy mojej. Terespolski zapisywać będzie recepty do apteki tamecznej, co także kassa moja kwartałami opłacać powinna; a zatym gospodarze nie są obligowani do żadnej tymże Felczerom płacy; owszem gdyby ją ciż Felczerowie gwałtem wymagali, Dworowi oznajmić mają.

XII-mo Z dawnego zwyczaju jest to: że gdy gwałty wlośnianie odbywają, jedna się tylko w chacie dla strzeżenia ognia zostawuje osoba, że tedy gospodarz, który może mieć Matkę lub Ojca w zgrzybiałej i do niczego niezdatnej starości, takowych starców za osoby nie chcę mieć liczonemi; więc przy nich (osobliwie w czasie rojenia się pszczół) chcę mieć zawsze zostawionemi w domu takich, którzy jednego i drugiego dopilnować potrafią.

XIII Na czasiech będące kobiety, i po połogach przynajmniej do Niedzieli czterech, oby nie były do żadnych ciężkich robót brane, podobnież zalecam.

XIV-to Są niektórzy tak leniwi i hultajscy gospodarze, że o własny dobytek mało dbając, nawet napaść onego w zwyczajnej porze nie starają się, lecz wpół — zgłodniałemu wołami wychodzą na robotę; będzię tedy należało Dziesiętników i tego postrzegać, a w nieposłuszeństwie, gwałtem leniwców i musem napędzić, aby razem pędzili na paszę, gdy to inni słuszni i starowni gospodarze czynić będą Również będzie powinnością Dziesiętników wiedzieć o tym i dwór ostrzegać, {131} jeśliby który gospodarz dobrowolnie przez hultajstwo z karmu wyprzedał się, a potym w zimie bydło swoje robocze i nierobocze głodem morzył.

XV-to Postanawia się przytem i przykazuje, aby żaden gospodarz nie ważył się zbywać bydła swego bądź roboczego, bądź nie roboczego, bez opowiedzienia się dworowi i okazania słusznej do tego przyczyny; wyłączają się jednak z tych obowiązków ci gospodarze, którzy po kilka par mając wołów, ordynaryjnie co rok w sposób handlu przedają i kupują.

XVI-to Nauczywszy się z doświadczenia, że poddani moi biorąc ze dworu niby na wypłat woły, po niedługim czasie zamiast umówionych pieniędzy, przynoszą zdechłego skórę, i tak dwór, zamiast spodziewanej podupadłym pomocy, niewinną tylko ponosi szkodę; przeto od daty dzisiejszej ustanowy, jeśliby kto podobnie skarbowego nieopłaconego stracił wolu, i gospodarz, u którego się to stanie, i Dziesiętnik, pod którym tenże gospodarz mieszkać będzie, do ścisłej mają być pociągnieni explikacyi, i dwór żywego przyłoży badania, jeżeli to nie stało się z zaniedbanego dozoru, lub innej gospodarza winy; co gdyby trafić się miało, tak gospodarz jako i Dziesiętnik powinni być ukarani Niechce zaś aby odtąd inaczej dawane były woły na chłopów, jak tylko za pomierną taxą i z samym że biorącym ugodzieniem który jeśliby całe nie był w stanie zapłacić w krótkim przeciągu, na najdłuższe raty podzielić pozwalam, ale tych umówionych J. Panowie Dyspozytorowie jak najmocniej strzedz i koniecznie z punktualnością odebrać powinni, choćby też surowości użyć przyszło.

XVII-to Ponieważ z dopuszczenia Boskiego zaraza na bydło dotąd powszechnie nie ustępuje z kraju, ale zda się tylko przenosić z miejsca na miejsce, która i teraz aktu w kluczu moim Włodawskim grasować zaczęła; więc jako hic et nunc wszelkie Imć Panu Komisarzowi zalecam zabiegi, tak profuturo postanawiam, iż skoroby wieś która o bliskiej w sąsiedztwie dowiedziała się zarazie, ma uczynić między sobą razem z swojemi Dziesiętnikami radę, i postanowi, aby ku zarażonej stronie żaden nie jeździł, od zarażonych nikt aby przez {132} wieś nie był przepuszczony; żyd Arędarz pod ten czas aby na stronie kupować bydła i u siebie bić nie ważył się. Mimo którą ostrożność gdyby to nieszczęście zbliżyć się miało y we wsi pokazywać się zaczęło, skoroby jedna sztuka upadła, tę jaknajpilnej z skórą zakopać i wraz miejscowego Ekonoma dać znać należy, który ku jak najpilniejszemu zabieżeniu powinien będzie obmyślać środki, naprzykład; jeśli zaraza pokaże się latem wyszukać trzeba miejsca, gdzieby wszystkie bydło całej wsi na proporcjonalne części podzielone, i w dnie osobno paść się mogło, i w nocy porobionych na to umyślnie zagrodach, nigdy jedna partja z drugą nie łącząc się i do wsi nie przychodząc, w polu, czy w lesie także zostało; jeżeli w zimie, żeby nawet do napojenia nie było wypuszczone, lecz aby każdy gospodarz do chlewów karm i wodę dla swego bydła nosił, co Ichmc Panowie Ekonomowie i Namiestnicy jaknajprzezorniej udysponować, a Dziesiętnicy jak najdokładniej wykonywać i dopilnować powinni.

XVIII-ro i W czasie pańszczyzny zwyczajnie w południe odpoczynku dla bydła godzin dwie pozwala się, ale obostrzając jeszcze raz jak najmocniej powyżej wyrażony punkt, rannego na pańszczyznę wychodzenia. Co się tyczy odpoczynku południowego, ten i dla siebie robiąc każdy gospodarz obserwować powinien, a Dziesiętnikom nad wszystkiem dozór poleca się.

XIX-ro Przykazuje się jaknajmocniej Dziesiętnikom, aby w swoich dzielnicach mieli baczność na wyrobek gruntów, i na wysiew każdego gospodarza, o tych zaś, którzy leniwi koło swojej roli robić i hultajstwem bawić się będą, aby bez odwłoki Dwór informowali, którzy chłopi nie mają sprzężaju, Ichmć Panowie Ekonomowie dać im pomoc do zarobienia gruntu powinni, lecz takowy aby za każdą sochę dzień pieszo bez żadnej wymówki dworowi odrobił, postanawiam.

XX Ponawiam dawniejsze rozkazy moje względem drabin, i wody przy każdej chacie, co aby było bez wymówki i odwłoki uskutecznione...

{133}

Starostwo Śzereszewskie,
Miasto Szereszewo.
Ustanowa Magazynów*).

*) Z drukowanej odbitki, załączonej do Inwentarza Starostwa Szereszewskiego z 1793 r.

Nie bez użalenia widząc i wiedząc, jak wielce w przeszłych latach nie żyznych głód i nędza ubogiemu Pospólstwu stały się okropnemi, jak wielu chłopów, gdzie wcześniej nie zaradzał Dworu ratunek, albo Domy i krewnych swoich, czasem żony i własne dzieci opuścić, alboliteż Sąsiędztwu w nie znośnym ciężarze i sił starganiu wyrabiać się musiało: znając przytym powszechny nałóg kraiowy, iż ofitość najmniejsza zaledwie pokaże się zaraz w tropy za nią idzie zapomnienie choćbyteż najdłuższych mizerji wraz zbytek i pijaństwo (wyjąwszy małą cząstkę słusznych Gospodarzow którzy o zapasie wiedzą i myślą) następuje tak, że pomierny nie urodzaj przywraca z łatwością głód i niedostatki; Sam zaś doświadczywszy jak kosztowne dla mnie były w upłynionych kilku leciech chłopów zapomogi, jak znaczna w nich bez nadziei odzyskania zupełnego uwięzia Summa; gdy teraz Bóg miłościwie pomyślniejszy zdarzyć nam raczył urodzaj, chcąc zapobiedz złym na przyszły czas skutkom, wzglądem założenia Magazynów w Dobrach moich Litewskich, jako to w kluczach Włodawskim, Terespolskim i Rzeczyckim tudzież w Starostwie Szereszewskim, te końcem ratowania ludzi w potrzebie, przepisuje i JPanu Kapitanowi Szylingowi do wykonania podaje Ustanowy. —

1-mo Znajdując w kluczu moim Włodawskim w jednej części Wsiow Podatek zbożowy pod nazwiskiem Zarnowszczyzny, nie wiedzieć na jakim fundamencie nie bez uciążliwości Poddaństwa od dawnego czasu wprowadzony, niechcąc żadnych Intrat i zysków nieokazujących gruntu sprawiedliwości, takowy podatek Zarnowszczyzny nie tylko drugim Kluczom, ale i w samejże Włodawie wielu Wioskom nieznajomy, na zawsze znoszę i uchylam. —

2-do Chcąc zaś, jakom wyżej wyraził mieć wszędy dla ratunku ludzi w potrzebie, założone w każdym Folwarku Magazyny i takową zsypkę równym ciężarem dzieląc na wszystkie Wsie i poddanych moich, postanawiam, {134} iż każdy Gospodarz z chaty, teraźniejszej jesieni począwszy, następnie potym co rok dawać będzie powinien zboża czysto wywianego, niepośladów, garcy dwa to jest: Żyta garniec jeden, jarzyny alias Jęczmienia i gryki, lub Grochu po pul garca. —

3-tio Zostawuje się to wolności samychże Gospodarzów, jeśliby się któremu zdało łatwiej, za Jarzynę może dać równą miarę żyta, ale za Żyta Jarzyna nie ma być przyjmowana

4-to Takową zsypkę każdy Dziesiętnik w swojej dzielnicy od każdego Gospodarza wcześnie w Jesieni, alias wraz po siewie żytnym, wybrać i do Folwarku, pod którym Wieś, odwieść, i w zupełności odmierzyć będzie obowiązanym. —

5-to Jeśłiby który gospodarz uporczywie Zsypki lej oddać niechciał, Dziesiętnik Namiestnikowi oznajmić powinien, a ten albo sam przez się, albo Ekonomowi swemu zaraportowawszy, użyje mocy do odebrania nieodwłoczonego; chcę bowiem, żeby takowa Zsypka regularnie i bez żadnej wymówki była oddawana: szczególnie excypuje się, jeśliby Bóg opuścił na Wieś którą gradobicie, tak iżby w cale najmniejszego nie miała zbioru, albo jeśliby z przypadku, uchowaj Boże w Wiosce której wraz po zbiorze z Pól przez ogień ze wszystkiem zbożem spłonęła stodoła; naturalnie, gdzie nie masz nic, wziąć niemożna; ale PP. Namiestnicy wszystkich tych Gospodarstw od których dla wyrażonych racji nicby się nie wzięło, podać będą powini co rok Regestr Imionami spisany. —

6-to Niechcąc zaś i Ja uniknąć ręki zawsze ku ratunkowi Poddanych moich otwartej, na pierwszy Fundusz w roku teraźniejszym z krescenji dwornej w każdym Folwarku przydaje i przysypuje, po korcy dziesięć bądź Żytem, bądź Żytem i Jarzyną po połowie, w następujących zaś późniejszych trzech leciach po korcy trzy.—

7-mo Które to Zboże Zsypki zebrane i odemnie dodane, nim się na to osobliwsze zbudują Spichlerze, (o których poniżej) ma być złożone w Folwarkach; jeżeli nie może być wcale osobne zamknięcie, przynajmniej w osobliwe zasieki zsypane, i nigdy z moją krescencją niezmieszane. {135}

8-mo Zboże to magazynowane takowym ma być konserwowane sposobem. Powinien Folwark każdy mieć do tego osobliwy spichlerz w miejscu bezpiecznym od złodzieja dobrze opatrzony. Gdzieby się wraz Spichlerz wydzielić nie mógł, powinien JP. Komissarz obmyślać wcześniej sposoby do wyprowadzenia drzewa i wybudowania. Takowy spichlerz będzie zamknięty dwoma porządnemi Zamkami, włość zaś żeby przeświadczoną została, iż najmniejszego ztąd moiego nie szukam zysku, lecz szczególnej ich wygody i ratunku, wybierze sama z pośrodka siebie dwóch Gospodarzów majętnych żadnej noty na siebie niemających przyktórych Klucz jeden, a drugi przy Namiestniku miejscowym zostawać ma, tak żeby ciż Gospodarze bez Namiestnika, ani Namiestnik bez nich nie mógł otworzyć Spichlerza.

9-no Jeśliby Bóg dopuścił czas nieurodzajny, tak iżby się część jaka Gospodarzów bez przypożyczenia obejść nie mogła, potrzebujący zapomogi ma się opowiedzieć swoiemu Dziesiętnikowi, który wprzód zaświadczyć powinien będzie sprawiedliwą potrzebę, a nie żadne hultajstwo; takiemu z założonych Magazynów ma być pożyczono, przez Mużów Wsi zakarbowano, a przez Namiestnika zapisano, i każdego tygodnia Pisarzowi Prowentowemu do wprowadzenia w generalny Regestr podano. Żeby zaś tak Gospodarzom, jako i Namiestnikowi potrzebny do innych robót, dla nieregularnego chodzenia o pożyczenie, nieginął czas: nieinaczej przychodzić mają po Zboże, tylko w dni Święte, i niepojedyńczo: Wzajemnie żeby pożyczający nie mieli zmitrężenia, Namiestnik oddalając się z Folwarku, Kluch swój zostawować powinien u Gumiennego: & similiter Mużowie z gromady między sobą umówią, aby gdy jeden wyjedzie do miasta, lub za jaką potrzebą, drugi z Kluczem zostawał w Domu. —

10-mo Ciż Mużowie powinni mieć swoje karby regularnie tak przychodu, jako i pożyczania, ażeby się w każdym czasie, gdy Zwierzchność Dworna, lub włość domagać się będzie, wyrachować mogli; toż samo PP. Namiestnicy utrzymywać mają Regestr, i każdego Roku przy zdaniu kalkulacji Folwarczej, przed Pisarzami Prowentowemi rachować się, ci zaś Rachmistrzowi dla sporządzenia {136} generalnego Sumarjuszu podawać będą. —

11-mo Ktokolwiek z Magazynu pożyczy, w Jesiennej porze bez żadnej wymówki i bez najmniejszego pofolgowania oddać będzie musiał z nadsypem (który także jak najregularniej ma być zpisywany i karbowany) od ćwierci po garcu jednym, a nadto ani Dwór żadnej robocizny, ani PP. Namiestnicy żadnej akommodacji i swego pożytku wymagać nie mają. —

12-do Deklaruje się przy tym dla wszystkich Włościan Poddanych moich, iż gdy te Magazyny przyjdą do wzrostu dostarczającego na ratunek Ludzi, składka ich ustanie, ani kiedykolwiek pod powinność Inwentarską wsiągana będzie lecz szczególnie też Magazyny z naspy czyli prowizji utrzymywać się i powiększać będą, zostając wiecznym funduszem dla nich tylko samych. —

13-tio Gdy z czasem, jako się spodziewiać należy, też magazyny uwiększą się tak, iżby zbywało od potrzeb pożyczania Chrześcian, mogą być pożyczane Żydom, lecz szczególnie za poręką słusznych Gospodarzów, i ponieważ Żydzi do tej fundacji nieprzykladają się, każdy pożyczający, prowizją we dwójnasób, alias od ćwierci garcy dwa dać będzie powinien. —

14-to Jako zaś wyżej się rzekło, iż pożyczanie ma być jedynie za wiedzą Dziesiętników, tak się postanawia i nakazuje, ażeby Dziesiętnicy wraz po siewbie jesiennej, nieczekając ze Dworu zawołania, każdego oddać i odwieść do Magazynu przynaglali: jeśliby który niechciał być posłusznym Dziesiętnikowi, Dwór ma się w to wdać, i choćby też surowości użyć przyszło, do zaspokojenia przynaglić. —

15-to Uchowaj Boże! przypadku na Wieś Ognia lub gradobicia, przez który część niejaka Gospodarzów jawnie a niezmyślenie niebyłaby w stanie zaspokojenia, takowym Prowizja będzie ustąpiona, pożyczane zaś ziarno jeżeli nie pierwszej Jesieni, to w późniejszych latach, koniećżnie wrócić się do Magazynu powinno. —

16-to Ten porządek nie tylko w Folwarkach i Wsiach mnie samemu przysluchających wprowadzony być ma: lecz JP. Kommissarz dojrzy, aby równie i w jednostajnej regularności, w Wioskach nawet tych, które komukolwiek i jakimkolwiek prawem trzymać pozwoliłem, był {137} zafundowany.

Na co wydając niniejszą Ustanowę, a JP. Komissarzowi i wszystkim w dozorze Gospodarstwa Subalternom, dozór i regularne zachowanie jak najmocniej zalecając; dla większej Wiary i Wagi przy zwykłej pieczęci własną ręką podpisuje się Datt w Wołczynie dnia 30 Września 1776 Roku.

Lubo J. O. Xiężna JEjmość Kanclerzyna W. W. X. Lit. wypuszczając mi Klucz Wołczyński, inny do założenia Magazynów przepisała fundusz, a zatym chociaż wszystkie tej dyspozycji punkta nie mogą być w zupełności przystosowane temuż to Wołczyńskiemu Kluczowi; chcąc jednak, aby w niczym nie odmienną zachowała się forma, rząd i dozór tu w Wołczynie, jak w innych Dobrach moich, też Ustanowę, Jmc. P. Komissarzowi tegoż klucza dla wiadomości, i regularnego ułożenia oddaję a dla większej wagi własną ręką — podpisuję się Datt. w Wołczynie 1.8 br: 1776.*)

*) W roku 1793 (a więc po szesnastu latach od wprowadzenia zsypu) starostwo Szereszewskie dysponowało już b. poważną ilością około 160 tysięcy kg. zboża, co wynosiło przeciętnie po 300 kg. zboża na jedno gospodarstwo włościańskie.

Same składki roczne (zsyp) w ciągu tych 16 lat dać mogły najwyżej 64 tysięcy kg. to też nadwyżka 96 tysięcy stanowiła czysty zysk z dokonanych w tym czasie tranzakcyj pożyczkowych. Nadwyżka ta świadczy o wielkiej popularności zsypu wśród ludności wiejskiej, która niewątpliwie szeroko i chętnie korzystała z dobrodziejstw z akcji tej płynących. {138}